SỐ PHẬN CÔNG DÂN CUỐI CÙNG CỦA LIÊN XÔ: BI KỊCH THANH LỊCH VÀ BÀI CA VỀ TÌNH YÊU TỔ QUỐC
Khi Liên Xô tan rã vào năm 1991, mọi bản đồ chính trị trên mặt đất đều lập tức thay đổi. Nhưng có một công dân Liên Xô… không có mặt trên trái đất để chứng kiến quốc gia mình biến mất.
Đó là phi hành gia Sergei Krikalev, người đang lơ lửng giữa quỹ đạo, trên trạm vũ trụ Mir – trong bộ đồ ghi ba chữ CCCP của một quốc gia đã không còn tồn tại.
Trên mặt đất, nước Nga rơi vào khủng hoảng, siêu lạm phát, đói nghèo, rối loạn. Trong bối cảnh ấy, không ai còn tâm trí nghĩ đến một phi hành gia đang đơn độc giữa không gian. Một ổ bánh mì để chống đói có vẻ cấp bách hơn số phận của một anh hùng vũ trụ.
“Chúng tôi không có tiền để đưa anh về”
Ngày Sergei dự kiến trở về Trái đất, anh nhận được thông báo lạnh lùng:
“Liên Xô – quốc gia đã đưa anh vào vũ trụ – nay không còn nữa.
Chúng tôi không có tiền để đón anh về từ Mir.”
Trạm Mir có khoang thoát hiểm. Sergei có thể tự phóng mình về Trái đất.
Nhưng làm vậy nghĩa là kết liễu cả trạm vũ trụ – thành quả khoa học của hàng chục ngàn con người.
Anh đã không bỏ vị trí, dù chính Tổ quốc – theo nghĩa pháp lý – đã biến mất.
Giữa không gian lạnh lẽo ấy, Sergei trở thành công dân cuối cùng của Liên Xô, người duy nhất còn mang quốc tịch của một quốc gia đã đi vào lịch sử.
Bản lĩnh thép của con người bị bỏ quên giữa vũ trụ
Nếu Robinson Crusoe còn có biển trời, nắng gió và trái cây để níu giữ sự sống, thì Sergei chỉ có một hộp kim loại chật hẹp, im lặng, không khí tái chế, và nỗi cô độc kéo dài vô tận.
Các nghiên cứu khoa học khi đó đều nói:
• Trên 3 tháng: cơ thể bắt đầu suy kiệt.
• Trên 6 tháng: nguy cơ ung thư, tổn thương xương, cơ, miễn dịch.
• Và hàng tỉ rủi ro mà con người chưa hề biết.
Sergei ở lại… 311 ngày – lâu hơn bất cứ nhà du hành nào thời đó. Anh trở thành vật thí nghiệm bất đắc dĩ cho giới khoa học, và biểu tượng về sự bền bỉ của ý chí con người.
Một quốc gia tan rã – một trạm vũ trụ bị rao bán
Nước Nga những năm 1990 bán mọi thứ có thể: ngân hàng, dầu khí, nhà máy. Trạm Mir cũng không ngoại lệ.
Nhật Bản mua một khoang. Áo – một quốc gia nhỏ bé – cũng mua được một phần chỉ để ghi tên mình vào lịch sử ngành vũ trụ.
Còn Sergei?
Anh chỉ được phép về nhà khi chính phủ Đức trả 24 triệu USD để “chuộc” anh, và đồng ý cử phi hành gia lên thay thế.
Khoảnh khắc trở về: một người Liên Xô bước xuống một thế giới xa lạ
Ngày 25/3/1992, khi khoang hạ cánh mở ra, người ta thấy Sergei trong bộ đồ bay cũ, vẫn còn lá cờ Liên Xô trong tay – như một thói quen được rèn qua hàng năm huấn luyện tuyên truyền.
Anh được bốn người dìu xuống đất. Đất ấy không còn là đất Liên Xô, mà là Kazakhstan độc lập. Thành phố Leningrad nơi anh sinh ra giờ mang tên St. Petersburg. Lương anh – 600 rúp/tháng – chỉ còn mua được 1kg xúc xích.
Một người trở về, nhưng Tổ quốc anh không còn ở đó nữa.
Người bị Tổ quốc bỏ quên – rồi lại trở thành niềm tự hào của Tổ quốc
Điều Liên Xô không còn trân trọng, phương Tây lại nhận ra giá trị.
NASA tuyển anh. Trên tàu con thoi Mỹ, anh là người Nga đầu tiên. Anh trở thành một trong những người đặt viên gạch đầu tiên cho ISS – Trạm Vũ trụ Quốc tế.
Đến cuối đời sự nghiệp, Krikalev giữ kỷ lục con người dành thời gian lâu nhất sống trong vũ trụ.
Bi kịch của thời cuộc – và ánh sáng của tinh thần dân tộc
Sergei Krikalev không chỉ là một phi hành gia.
Ông là biểu tượng cho một công dân đặt trách nhiệm lên trên cả số phận cá nhân, cho tình yêu Tổ quốc vượt qua cả Tổ quốc.
Liên Xô biến mất. Nga khủng hoảng. Mir bị bán. Nhưng một người đã giữ nguyên trực ban, giữ nguyên nhiệm vụ – vì đó là phần của Tổ quốc còn lại trong ông.
Câu chuyện của Sergei không chỉ là bi kịch của một con người, mà còn là lời nhắc nhở về ý chí, phẩm giá và niềm tin: Ngay cả khi Tổ quốc có thể lãng quên bạn, bạn vẫn có thể chọn không lãng quên Tổ quốc.
Và chính điều đó tạo nên những con người bất tử.
— Sưu tầm
