Bần thần hương huệ thơm đêm
Khói nhang vẽ nẻo đường lên niết bàn
Chân nhang lấm láp tro tàn
Xăm xăm bóng mẹ trần gian thuở nào
Mẹ ta không có yếm đào
Nón mê thay nón quai thao đội đầu
Rối ren tay bí tay bầu
Váy nhuộm bùn áo nhuộm nâu bốn mùa…
Cái cò… sung chát… đào chua
Câu ca mẹ hát gió đưa về trời
Ta đi trọn kiếp con người
Cũng không đi hết những lời mẹ ru
Bao giờ cho đến mùa thu
Trái hồng trái bưởi đánh đu giữa rằm
Bao giờ cho tới tháng năm
Mẹ ta trải chiếu ta nằm đếm sao
Ngân hà chảy ngược lên cao
Quạt mo vỗ khúc nghêu ngao thằng bờm
Bờ ao đom đóm chập chờn
Trong leo lẻo những vui buồn xa xôi
Mẹ ru cái lẽ ở đời
Sữa nuôi phần xác hát nuôi phần hồn
Bà ru mẹ… mẹ ru con
Liệu mai sau các con còn nhớ chăng
Nhìn về quê mẹ xa xăm
Lòng ta – chỗ ướt mẹ nằm đêm mưa
Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa
Miệng nhai cơm búng lưỡi lừa cá xương…
— Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa | Nguyễn Duy
Trông ra bờ ruộng năm nào
Mưa bay trắng cỏ, cào cào cánh sen
Mẹ tôi nón lá bước lên
Mạ non đầu hạ, trăng liềm cuối thu
Quanh quanh vẫn một mảnh bờ
Bao nhiêu toan tính đến giờ chưa yên
Mẹ tôi gạt cỏ bước lên
Cỏ dày, cây lúa phải chen nhọc nhằn
Xòe tay tính tháng tính năm
Tính người, nào biết xa xăm cõi người
Gié thơm ai đã gặt rồi
Đồng quang, bóng mẹ nắng nôi một mình
— Trông ra bờ ruộng | Hữu Thỉnh
Trong các bài thơ lục bát thời hiện tại, tôi đặc biệt cảm động và cảm phục hai bài thơ của hai tác giả: Bài “Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa” của Nguyễn Duy và bài “Trông ra bờ ruộng” của Hữu Thỉnh.
Quả thực, tôi không biết bài thơ nào hay hơn bài thơ nào. Nguyễn Duy thì Nhìn về quê mẹ xa xăm qua những chờn vờn của Khói nhang vẽ nẻo đường lên niết bàn; còn Hữu Thỉnh lại Trông ra bờ ruộng năm nào với đôi mắt đau đáu dáng Mẹ tôi nón lá bước lên.
Giữa một người mẹ đã lên niết bàn và một người mẹ đang bước lên bờ ruộng – đành lòng, tôi không thể xếp bài thơ nào hay hơn.
Mẹ của Nguyễn Duy đội nón mê, còn mẹ của Hữu Thỉnh thì đội nón lá, từ bao đời nay vẫn thế – các bà mẹ Việt Nam vẫn chỉ lấy cây lá trong vườn để che nắng che sương. Bà mẹ nón mê nhắn các con:
Mẹ ru cái lẽ ở đời
Sữa nuôi phần xác, hát nuôi phần hồn
Bà mẹ nón lá xòe hai bàn tay nhọc nhằn của mình ra và đếm:
Quanh quanh vẫn một mảnh bờ
Bấy nhiêu toan tính đến giờ chưa yên
Một mẹ yên nghỉ trong cõi vĩnh hằng và một mẹ nữa vẫn chưa yên trước mạ non đầu hạ, trăng liềm cuối thu. Cùng dùng hai tiếng xa xăm, Nguyễn Duy thì viết:
Nhìn về quê mẹ xa xăm
Lòng ta- chỗ ướt mẹ nằm đêm mưa
Còn đây là Hữu Thỉnh:
Xòe tay tính tháng tính năm
Tính người, nào biết xa xăm cõi người
Một đằng là xa xăm của đất đai quê hương, một đằng là xa xăm của biền biệt cõi người- Quả thực tôi nào rõ, nào hay cái xa xăm nào là xa xăm hơn…
— Lời bình của Hoàng Nhuận Cầm
