Trong một phân đoạn của Another Round, bộ phim được đánh giá tới 7.8 điểm imdb và tươi rói cà chua, nhân vật Anika vợ của nam chính Martin thốt lên: “Dù sao thì cả đất nước này cũng uống như điên”. Đất nước mà cô nhắc đến là Đan Mạch, thường được xem là nơi hạnh phúc nhất thế giới và sở hữu từ “hygge“ – cảm giác an toàn thoải mái. Thế nhưng buồn thay cho các nhân vật trong phim, việc là người dân của một đất nước hạnh phúc không giúp gì lắm khi họ bước vào giai đoạn khủng hoảng trung niên.
4 ông giáo già nhàm chán lê bước đến lớp mỗi ngày, giảng những bài giảng mà ngay cả mình còn chán chịu không nổi nói gì tụi nhỏ. 4 ông giáo gặp nhau để ăn mừng sinh nhật tuổi 40 của giáo tâm lý, với bữa tối bắt đầu bằng champagne nhà hàng đãi, sau đó là vodka với trứng cá hồi, sau nữa là vang Jerome chazeauz 2011… Ông giáo lịch sử uống được vài ly vang bỗng rớt ra một giọt nước mắt, “tôi cũng không biết vì sao mình lại tới nông nổi này”.
Nông nổi này là cái nông nổi của một con người đã mất hết tự tin ở mình, lê lết qua ngày với lửa lòng tắt ngúm.
UỐNG HAY KHÔNG UỐNG
Giáo tâm lý rất biết đốc vô, bèn bảo rằng “Theo Finn Skårderud thì tụi mình đẻ ra đã thiếu hụt một lượng cồn, thế nên muốn được cân bằng thoải mái tốt lành hơn thì hàng ngày cần bổ sung vitamin cồn ở mức 0,05%”.
Và thế là 4 ông giáo quyết định uống vì khoa học và giáo dục. Mở hẳn một luận án nghiên cứu “kiểm nghiệm giả thuyết Skårderud với mục tiêu thu thập thông tin về tâm lý trong giao tiếp, khả năng hùng biện, sự thúc đẩy tương tác xã hội và hiệu suất công việc.”
Thế nghĩa là các thầy sẽ tu Smirnoff trước khi vào lớp, pha rượu vào bình nước để thi thoảng tợp một hớp, dĩ nhiên, luôn thủ sẵn máy đo độ cồn để đảm bảo mình uống đủ.
Ngạc nhiên thay, các thầy bỗng năng nổ trở lại. Thầy lịch sử bông đùa với học sinh, thầy tâm lý thấy mình hết vô dụng, thầy âm nhạc đạo diễn đám học trò hát bằng trái tim và thầy thể dục thì trở thành huấn luyện viên Grant trong Facing the Giants. Với những biện chứng kiểu như Klaus Heerfordt chỉ chơi nhạc khi nửa tỉnh nửa say, còn cái thằng không hút thuốc và chỉ thỉnh thoảng uống bia thì là trùm phát xít Hitler, các thầy đem sự đắm say (theo nghĩa đen) vào từng tiết dạy.
Vì mục đích nghiên cứu (là các thầy nói thế), họ quyết định đẩy mức cồn của mỗi người lên từng chút một, cho đến một thử thách khó nhằn là uống tới độ vô thức xem điều gì xảy ra. Và dĩ nhiên, ở ngưỡng đó thì có những người không quay đầu lại được.
Lý do để tôi xem phim này là vì Mads Mikkelsen, trong vai nam chính, giáo lịch sử Martin. Ông này thì diễn hay khỏi nói, với một gương mặt rất điện ảnh mà chắc chỉ cần quay ổng nói cười thở dài đi qua đi lại nâng ly thôi cũng làm người ta tin rằng mình đang xem một bộ phim rất nghệ. (Nếu không tin thì cứ xem lại những cảnh nấu ăn trong Hannibal). Tôi cũng rất thích kiểu lão hoá của Mads Mikkelsen, khi các bó cơ trên gương mặt không chảy xệ xuống theo trọng lực thời gian mà dần bám sát hơn vào các cấu trúc xương. Một chiếc sọ người trong tương lai. Một vẻ đẹp điêu tàn của cái đang mất đi.
Ở cảnh cuối trong phim, Martin tham gia vào hội bia mừng tốt nghiệp của bọn trẻ. Chúng kéo nhau ra biển, bật tung những cái nút chai và để bọt cồn tràn ngập không gian. Trong một thoáng, Martin ngồi nhìn ra biển với cái vẻ mặt chán đời nhất trần thế. Rồi, thở hắt ra, anh nhún người quay lại cuộc vui, nhảy điệu tuý ca bale jazz, lao mình vào những cú ngã. Thôi thì, thêm một chầu nữa. Thêm một vòng quay nữa. Another Round.
Vì sao những cụm từ đẹp về cuộc đời như say mê, say sưa, say đắm đều có chữ say? Ai mà biết. Nhưng bạn còn nhớ Khuất Nguyên không? Cái ông mà “Cả đời đục cả, một mình ta trong. Mọi người say cả, một mình ta tỉnh”. Khuất Nguyên đành chơi một mình.
Bộ phim hay và còn hay hơn nữa vì nó không cố dạy ta điều gì, ngoại trừ một chút gợi ý về món Sazerac với 50ml bourbon và 10ml absinthe.
UỐNG THÌ BAO NHIÊU
Giả thuyết của Another Round là nên duy trì ngưỡng 0,05 độ cồn trong người, tương đương 1-2 chai bia hay 1-2 ly rượu nặng 30% cỡ 40ml. Trong khi đó, quyển sách Đọc vị người lạ – Talk to strangers của Malcolm Gladwell chỉ ra ở mức 0,08 độ cồn thì chúng ta chính thức say xỉn và ở ngưỡng 0,15 thì hồi hải mã – vùng não chịu trách nhiệm hình thành các ký ức về cuộc sống của chúng ta chính thức tắt nguồn. Sau ngưỡng 0,15 thì không thể nhớ được chuyện em của ngày hôm qua, vì đã trót xóa đi ký ức.
Ông Malcolm Gladwell tự nhiên nói chuyện bia rượu làm gì khi Đọc vị người lạ của ông có ý tưởng chính là: Chúng ta không hiểu về người khác như chúng ta vẫn nghĩ (và vì chúng ta nghĩ là hiểu nên ta càng không hiểu)? Một trong những case study được ông phân tích là vụ án Brock Turner xâm hại Emily Doe sau một buổi say sưa chè chén (của cả hai) tại tiệc trường (nơi mọi người đều chè chén say sưa). Trong khi Brock diễn dịch câu chuyện theo hướng đồng thuận thì Emily chỉ có một vùng trống trong não cho tới khi tỉnh dậy ở bệnh viện.
Tác giả trích dẫn hai nhà tâm lý học Claude Steele và Robert Josephs với lý thuyết thiển cận về bia rượu (Myopia theory). Theo đó, “thiển cận” (hay cận thị) là tác dụng của đồ uống có cồn đến trí não, nó làm hẹp lại các trường cảm xúc và tâm lý trong tầm nhìn của chúng ta. Nó khiến thứ trước mắt trở nên nổi bật và thứ ở hậu cảnh trở nên mờ nhạt. Nó làm những suy tính ngắn hạn bị thổi phồng và những lý trí, nhận thức, cân nhắc dài hạn lùi lại. Không phải “rượu làm ta sống thật”, “rượu vào lời ra”, mà là rượu tạo những nhận định “cận thị” trong việc ta đánh giá về bản chất người khác, phán đoán tình huống và hành động theo sự phán đoán đó.
Nói cho dễ hiểu thì khi ta say, ta sống trong khoảnh khắc trước mắt.
Cái thiếu hụt 0,05 độ cồn trong lý thuyết của Finn Skårderud phải chăng ám chỉ chúng ta sinh ra vốn dĩ quá tỉnh táo, vào đời với đôi mắt quá sắc sảo và hồi hải mã quá mẫn cán. Thế nên ta không thể sống với cái trước mắt mà luôn u hoài về quá khứ và e ngại tương lai. Cách nhìn đời của ta nên cận thị một tí, để “Con mắt còn lại nhìn đời là không. Nhìn em hư vô nhìn em bóng nắng. Con mắt còn lại nhẹ nhàng từ tâm.”
Viết đến đây thì bỏ mợ rồi vì mình khuyến khích dịu bia các kiểu. Nên hãy quay về với câu hỏi “uống bao nhiêu là đủ”. Khi ta say, ta sống trong hiện tại. Nhưng hiện tại lại được tạo nên không phải bởi ta. Nghĩa là càng say, ta càng phụ thuộc vào môi trường và mất đi khả năng tự làm chủ thế giới của mình. Ở 0,08 ta say, ở 0,15 ta mất trí và ở mức 0,3 tương đương 8-9 đơn vị cồn thì có khả năng ta ngộ độc tử vong.
Cũng trong Đọc vị người lạ, Malcolm Gladwell đã nhân tiện cung cấp những lời khuyên bia rượu thực sự hữu ích. Đầy tiên, ông nói về việc những thổ dân Camba tuần nào cũng nhậu bét nhè nhưng không có ai nghiện rượu và trở thành tội phạm. Nguyên nhân là vì “Họ đặt ra những khuôn khổ cấu trúc của việc uống rượu với những luật lệ, nghi thức, trật tự và tình bằng hữu”. Lời khuyên này nhắc tới cái gọi là văn hoá uống rượu, chọn bạn mà say. Và nếu ta thấy mình trong một không gian không hygge cho chuyện nâng ly thì nên dứt chén mà về.
Lời khuyên thứ hai nhắc nhở rằng nồng độ cồn trong máu được tính dựa trên cân nặng và khả năng chuyển hoá chất có cồn. Phụ nữ vốn có trọng lượng nhẹ hơn và chỉ số chuyển hoá cồn thấp hơn (nói cho gọn là xỉn lẹ hơn). Khi uống cùng liều với nam giới, phụ nữ mất nhận thức nhanh hơn và vì vậy dễ đặt mình vào thực tại thiển cận hơn. Hãy làm phép tính trước để quyết định xem hôm nay mình nên uống mấy ly. Thí nghiệm tâm lý của 4 ông giáo trong Another Round cho thấy, sau một đêm đẩy mình qua ngưỡng vô thức nhờ bia rượu, sáng ra ông nào cũng banh chành.
Tóm lại thì,
Tỉnh quá khó sống, say quá dễ chết.
Nhưng làm gì thì cũng không thoát được chuyện “thêm một vòng nữa”.
Đăng lại bài này tại thứ 7 cồn chảy về tim.
…
Bài viết đã điều chỉnh để làm rõ các quan điểm sau:
- Về “bình đẳng trên bàn nhậu”
Hoàn toàn đồng ý rằng bình đẳng không có nghĩa là ai cũng phải uống như nhau, mà là ai cũng có quyền tự quyết về việc uống bao nhiêu, mà không bị phán xét hay ép buộc. - Về vụ án Emily Doe và lý thuyết “Myopia theory”
Trong Talking to Strangers, theo đó Malcolm Gladwell không biện hộ cho hành vi của Brock Turner mà phân tích vai trò của bia rượu trong cách con người đánh giá sai về tình huống và người khác. Ông lập luận rằng rượu không làm con người “sống thật”, mà làm họ “thiển cận” – chỉ tập trung vào khoảnh khắc trước mắt mà không cân nhắc hậu quả dài hạn:
“Alcohol is not an agent of revelation. It is an agent of distortion. It creates, in those who drink, a state called “alcohol myopia,” in which we focus only on what is directly in front of us, right now. It creates a kind of short-sightedness. It makes the immediate aspects of a situation so compelling that we lose sight of the broader context. It makes strangers seem friendlier than they actually are. It makes aggressive behavior seem less aggressive than it actually is. It makes the possibilities for sex seem more exciting than they really are.” (Talking to Strangers, Malcolm Gladwell, 2019)
— FB Trang Nguyễn
